Lễ hội Yên Thế

Tên gọi: Lễ hội Yên Thế, lễ hội Phồn Xương.

Loại hình: Lễ hội truyền thống.

Không gian địa lý: Lễ hội Yên Thế ngày nay được tổ chức tại Khu di tích khởi nghĩa Yên Thế tại thị trấn Cầu Gồ, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.

Thời gian tổ chức: Hội được mở tại Phồn Xương vào 3 ngày 15, 16 và 17 tháng 3 dương lịch tưởng nhớ đến người anh hùng nông dân Hoàng Hoa Thám cùng các nghĩa sĩ của phong trào khởi nghĩa nông  dân Yên Thế.

Cộng đồng chủ nhân di sản: Nhân dân thị trấn Cầu Gồ và nhân dân xã Phồn Xương huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.

Nhận diện di sản: Lễ hội Yên Thế được phát triển từ lễ hội Phồn Xương khi xưa. Lễ hội Phồn Xương ban đầu là hội mùa, được nhân dân các làng thuộc Thông Trung tức là thôn Trung, xóm Trung, xóm Chẽ, thôn Đồng Nhân tổ chức tại đình-đền Phồn Xương sau khi thu hoạch vào thời gian cuối tháng 8 đầu tháng 9 âm lịch hàng năm. Lễ hội được tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của người dân sau một năm sản xuất. Trong lễ hội này, các sản phẩm nông nghiệp được chế biến, làm cỗ lễ dâng cúng thần linh.  Năm 1984, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày nổ ra cuộc khởi nghĩa Yên Thế, tỉnh Hà Bắc đã quyết định tổ chức Lễ hội Phồn Xương vào 3 ngày 15, 16 và 17 tháng 3 Dương lịch hàng năm và lấy tên là Lễ hội Yên Thế.

Trong ngày chính hội, chính quyền và nhân dân tổ chức khai hội, rước đón đội ngựa từ làng Hả lên Phồn Xương, sau đó là lễ diễu hành của các lực lượng trong toàn huyện và tổ chức dâng hương tưởng niệm người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám cùng những nghĩa sĩ tham gia khởi nghĩa. Đoàn rước của xã Phồn Xương rước nồi hương từ chùa Lèo về khu vực tổ chức lễ hội. Đi đầu đoàn rước là lân, sư, cờ ngũ hành, bát âm, bát bưu, kiệu, tàn, lọng và nhân dân cùng du khách thập phương. Đoàn rước kiệu bát cống của thị trấn Cầu Gồ gồm 8 trai tân được nhân dân thị trấn tuyển chọn, mặc quần áo nâu, đầu chít khăn đỏ rước kiệu về hội trường trung tâm. Sau đó là Lễ tế cờ và dâng hương của bà con nhân dân và du khách trước tượng đài Hoàng Hoa Thám. Khi lễ khai hội kết thúc, tại đồn Phồn Xương trong đền thờ Bà Ba, nhân dân chẩn bị lễ vật để tế linh hồn các nghĩa quân. Lễ vật cúng tế bao gồm 5 mâm lễ có đầy đủ gà, bánh dầy, cơm nắm, bánh gio, chè lam, xôi, thịt lợn ba chỉ luộc, rau diếp, 6 chiếc bát con, 6 đôi đũa, rượu, bánh chưng vuông, muối trắng, muối vừng.

Sau những nghi lễ trang trọng, các trò diễn dân gian trong hội rất sôi nổi, sinh động và thu hút được đông đảo cộng đồng và du khách tham gia: biểu diễn võ thuật, thi bắn súng, bắn cung nỏ, đẩy gậy, kéo co, thổi cơm thi, thi đấu cờ người, đánh đu, đấu vật.

Lễ hội Yên Thế đã khích lệ tinh thần nhân dân Yên Thế nói riêng, nhân dân Bắc Giang nói chung, cùng hướng về người anh hùng dân tộc và các nghĩa sĩ, để cầu mong những điều tốt đẹp cho gia đình, xã hội. Lễ hội đã trở thành một món ăn tinh thần, không thể thiếu đối với cư dân nơi đây và là di sản văn hóa phi vật thể có tính đại diện, thể hiện bản sắc của cộng đồng các dân tộc huyện Yên Thế, đó là: tinh thần đoàn kết, thượng võ, bất khuất, yêu nước, yêu chuộng hòa bình. Lễ hội Yên Thế cũng phản ánh sự đa dạng văn hóa và sự sáng tạo của con người, thể hiện ở các nghi lễ của người Việt, các trò chơi dân gian độc đáo của người Tày, Nùng liên tục được kế thừa và phát huy trong đời sống. Hiện nay Lễ hội Yên Thế đã trở thành một lễ hội lớn, quen thuộc với nhân dân huyện Yên Thế nói riêng, nhân dân Bắc Giang nói chung.

Báo cáo kiểm kê về di sản: Lễ hội Yên Thế

Biện pháp bảo tồn: Lễ hội Yên Thế

Danh sách nghệ nhân tiêu biểu: Lễ hội Yên Thế

Ảnh: Lễ hội Yên Thế

Phim: Lễ hội Yên Thế

Ghi âm: Lễ hội Yên Thế