kiemkedisan.d.webcom.vn
Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam

DANH MỤC KIỂM KÊ

DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ

  • Dân ca Quan họ Bắc Ninh

    Dân ca Quan họ Bắc Ninh là kết quả của sự sáng tạo ngẫu hứng, ứng tác thông qua hát ...

  • Tín ngưỡng thờ mẫu Tam Phủ của người Việt

    Trên nền tảng của tín ngưỡng thờ nữ thần, Tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ, một hình thức thờ cúng người mẹ hóa thân ...

  • Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ

    Thờ cúng Hùng Vương là nghi lễ dân gian mang tính quốc gia ở Việt Nam ...

  • Dân ca Ví – Giặm Nghệ Tĩnh

    Dân ca Ví, Giặm chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Nghệ Tĩnh ...

  • Current
  • kiemkedisan.d.webcom.vn
  • kiemkedisan.d.webcom.vn
  • kiemkedisan.d.webcom.vn
  • kiemkedisan.d.webcom.vn

Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

Loại hình: Nghệ thuật trình diễn

Không gian địa lý: Tập trung ở các huyện Cẩm Thủy, Bá Thước, Ngọc Lặc, Thạch Thành, Lang Chánh, Như Xuân, Yên Định, Quan Sơn và  Quan Hoá của tỉnh Thanh Hoá.

Thời gian tổ chức: Trong đám tang

Chủ nhân của di sản: Là dân tộc Mường ở Việt Nam, người Mường là dân tộc có số dân đông thứ hai sau người Việt ở Thanh Hóa, địa bàn cư trú của họ chiếm hầu hết các vùng núi thấp vùng bán sơn địa của tỉnh Thanh Hóa.

Nhận diện di sản: Hầu hết các vùng người Mường ở Thanh Hóa đều có phường Trò ma. Tên gọi của phường này ở mỗi vùng mỗi khác; huyện Ngọc Lặc gọi là phường Ròong, huyện Bá Thước gọi là phường Trò, huyện Cẩm Thủy gọi là Phường Chèo ma, ở Thạch Thành gọi là phường Chay. Trò ma được tổ chức thành phường, có người đứng đầu, có sự phân công luyện tập và diễn trò dưới sự điều khiển của trùm trò. Phường Trò ma thường có từ 8 đến 12 người tùy tài năng tổ chức và sáng tác nội dung của ông trùm định ra được số người ít hay nhiều.

Nội dung biểu diễn của mỗi phường Trò ma gồm hai phần: Hát và trò diễn. Phần hát gồm có 3 tư thế hát: Hát đứng, hát ngồi và hát vỗ tay. Kết thúc phần hát là đến phần trình diễn trò (gồm các tích trò với nội dung phản ánh mọi sinh hoạt thường ngày của con người như săn bắn, hái lượm, trồng bông, dệt vải, mỗi bài hát được thể hiện rất hài hước để gây cười, tuy nhiên cũng có những bài với nội dung hết sức chân tình chia buồn với tang chủ và dặn hồn người chết (vong) trước lúc về mường ma. Dù hát hay diễn trò phường Trò ma đều sử dụng lối biểu diễn khôi hài cùng ngộ nghĩnh, càng khôi hài càng đạt yêu cầu. Chính vì thế đám tang của người Mường ít bị bi lụy. Tiếng khóc của con cháu, người thân gia chủ ở đây được nhường chỗ cho các phường trò, các ông mo ậu kể chuyện mo trêu thay hồn ma dặn dò cho con cháu. Nội dung bài hát phản ánh mọi sinh hoạt thường ngày của con người từ đi săn đến trồng bông dệt vải, mỗi bài hát được thể hiện rất hài hước để gây cười, tuy nhiên cũng có bài hết sức chân tình chia buồn với tang chủ và dặn hồn vong trước lúc về Mường ma. Tổ chức phường trò ma là một tổ chức tự nguyện bán chuyên nghiệp, cuộc sống chính của các thành viên trong phường là nghề làm ruộng, khi có đám ông khố thổi tù và làm hiệu lệnh, mọi người mới tập chung về nhà khố để đi phục vụ . Các thành viên khác sau ông khố đều là các nghệ nhân cao tuổi, những người này truyền thụ phần hát cũng như dậy cho lớp trẻ thành nghề. Đạo cụ để đi phục vụ đám tang của phường trò gồm: hai chiếc gậy tròn nhỏ ở hai đầu có sơn đen, ở giữa dùng cho trai chèo khi chèo kén, hai chiếc mặt nạ phụ nữ dùng cho hai bà vợ đánh ghen, một lốt hổ lang dùng cho người đóng hổ lang, hai bộ quần áo nẹp xanh dùng cho trai chèo, ông khố mặc áo lương đội mũ ni và một số đạo cụ là cồng, trống cơm, kèn, mõ và trống cái.

Trò ma không chỉ phản ánh một dạng tín ngưỡng, cách quan niệm về thế giới về vũ trụ của người Mường và còn ghi nhận biểu hiện của một nền văn hóa, văn minh lúa nước, lòng yêu thiên nhiên đất nước và tinh thần lao động cần cù của cộng đồng dân tộc Mường Việt Nam.

Báo cáo kiểm kê về di sản: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

Biện pháp bảo tồn: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

Danh sách nghệ nhân tiêu biểu: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

Danh sách nghệ nhân những người trong phường trò làng Cốc xã Cẩm Liên, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa

(số liệu năm 2002)

 

Ông Phạm Văn Hiện: 57 tuổi - Ông khố (trưởng trò)

Ông Phạm Văn Hoè: Nghệ nhân

Ông Phạm Văn Toại: tổ trưởng tổ văn nghệ trò ma làng Cốc

Ông Phạm Văn Nghĩa: 61 tuổi - Nghệ nhân trống cơm

Nghệ nhân Cao Xuân Đinh: (73 tuổi) - Cố vấn

Ông Bùi Đình Thường: Nghệ nhân

Ông Phạm Đình Hun: Nghệ nhân

Anh Phạm Văn Niệm: trai chèo

Anh Phạm Văn Thiện: trai chèo

Danh sách các bài hát và tích trò diễn 

Hát Ngồi ( Mọi người ngồi trước quan tài dưới sự chỉ huy của ông khố)

Giáo Đàng (kể về hoạt động của một công chúa)

Giáo Người (kể về việc bố mẹ sinh ra người)

Giáo Đàng (kể về thân phận nghề nghiệp của phường trò)

Giáo Chân (kể về đôi chân người lao động)

Giáo Tay (kể về đôi tay người lao động)

Giáo áo (kể về trồng bông dệt vải)

Đón Muội (giáo thông gia đến viếng)

Chèo Kèn

Giáo Hổ (kể về con hổ và tác hại của nó)

Đánh Ghen (kể về hai bà vợ lấy chung một chồng)

Đi tìm Tú Mán (đi tìm vợ)

Ảnh: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

 

 

Phim: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa

Ghi âm: Trò chèo ma dân tộc mường, tỉnh Thanh Hóa